زمانی كه با جراحی و از طریق ایجاد سوراخی در گردن راهی میان نای و پوست برقرار شود ، تراکستومی انجام شده است.
معمولا برای باز ماندن این راه لوله ای در محل تراکستومی قرار داده می شود كه می تواند پلاستیكی یا فلزی و یك لایه یا دو لایه باشد.
موارد انجام تراكستومی
- مسدود شدن راه های تنفسی فوقانی به دلایلی مثل : تومور ، جسم خارجی ، تورم ، شكستگی های شدید ، سوختگی ، جراحی روی زبان
- خارج كردن ترشحات نای در زمانی كه بیمار خودش نمی تواند آنها را توسط سرفه خارج كند.
- آبسه های وسیع گردنی
- در مواردی كه به علت از میان رفتن مكانیسم طبیعی بلع ترشحات دهان به طور مكرر وارد نای می شوند.
- عفونت های دهان و گلو و خونریزی های شدید
انواع تراکستومی
معمولا نوع تراکستومی كه انجام می شود بستگی به علت انجام آن دارد . مثلا در مواقعی كه هدف ، كمك به بیمار دچار نارسایی تنفسی باشد ، از تراکستومی موقت استفاده می شود . در این صورت با برطرف شدن مشكل بیمار تراکستومی خارج خواهد شد ،در حالی كه اگر مشكل بیمار به گونه ای است كه لازم است تراکستومی برای همیشه باقی بماند از تراکستومی دائمی استفاده می شود . مثلا در بیماری های بدخیم حنجره و یا سوختگی های شدید به علت آسیب دائمی راه هوایی و عدم امكان ترمیم آن از تراکستومی دائمی استفاده می شود .
مراقبت از تراکستومی
بهتر است در روز های اول بستری در بیمارستان جهت مراقبت از تراکستومی به نكات زیر توجه كنید:
- هر نیم ساعت مقدار كمی – 2 سی سی – سرم شستشوی معمولی را با سرنگ در داخل لوله تراکستومی خود بریزید تا ترشحات رقیق شوند.
- هرگونه خونریزی از اطراف محل تراکستومی تب بالا ، خروج ترشحات چركی و بدبو از محل تراکستومی را سریعا به پزشك یا پرستار خود اطلاع دهید.
نكات مراقبتی پس از ترخیص و در منزل
- جلو آینه بایستید و اطراف لوله را با آب و صابون و یك حوله كوچك شسته با یك پنبه یا گاز اطراف لوله را به خوبی خشك كنید و در اخر یك قطعه گاز شكاف دار را از زیر آن رد كنید.
- در صورتی كه لوله تراکستومی دو لایه بلشد، می توانید با خارج كردن لوله داخلی آن را كاملا تمیز نمائید كه این در مواردی است كه ترشحات خشك شده لوله داخلی را بسته باشد و تنفس سخت یا صدادار شده باشد.
برای تمیز كردن لوله داخلی به ترتیب زیرعمل نمائید:
- لوله داخلی را از محل تراکستومی خارج كرده به مدت 5 دقیقه زیر آب بگیرید .آب باید سرد باشد زیرا آب گرم باعث سفت شدن ترشحات می شود .
- سپس یك تامپون بینی – تامپون نوعی پانسمان لوله ای شكل كه مخصوص بینی می باشد – را داخل آن نموده دو سر تامپون را بگیرید و با عقب و جلو كردن تامپون كاملا لوله را از دلمه ها و لخته ها پاك كنید .
- لوله را مجددا زیر شیر آب بگیرید تا كاملا تمیزشود و آن را در محل خود قرار دهید.
موارد آموزشی دیگر :
- اگر نوار دور گردن كثیف شده آن را هم می توان عوض كرد به طوری كه به اندازه یك انگشت آزاد باشد و به گردن فشار نیاورد .به یاد داشته باشید برای تعویض نوار تراکستومی ابتدا نوار جدید را دور گردن ثابت كرده ، سپس نوار قدیمی را باز كنید .
- بادكنك لوله تراکستومی ( كاف ) باید بیشتر اوقات خالی باشد . در غیر این صورت باعث آزار نسج نرم اطراف لوله می شود
- یك پیش بند از گاز پارچه ای درست كرده ،آن را نمناك نمائید و همیشه جلو دهانه لوله آویزان كنید .
- استفاده از بخور آب ساده باعث مرطوب شدن هوای اطراف شده تنفس را آسان می كند .
- تنفس عمیق داشته باشید و سرفه كنید تا ترشحات راحت تر خارج شود .
- همیشه ترشحات را از نظر رنگ و بو كنترل كنید .
- در هنگام دوش گرفتن پیش بند مناسب ببندید تا آب و مواد شوینده به درون لوله وارد نشود .یا این كه با خم كردن سر به طرف جلو از ورود آب از طریق لوله تراکستومی به داخل نای و ریه جلوگیری كنید .
- بهداشت دهان و دندان را رعایت كنید .
- تا زمانی كه لوله تراکستومی در گلو قرار دارد و مجرا باز است نمی توانید شنا كنید .
- دقت داشته باشید تا زمانی كه لوله تراکستومی در محل خود قرار دارد توانایی تولید صدا و بویایی خود را از دست می دهید و نمی توانید از راه بینی و دهان تنفس نمائید .
- در صورتی كه دهانه لوله را با انگشت خود بگیرید و كاف لوله نیز خالی باشد می توانید صحبت كنید .ولی بهتر است تنها در موارد ضروری و به مدت كوتاه این كار را انجام دهید تا دچار مشكل تنفسی نشوید .
- بعد از برداشتن لوله در اكثر موارد قدرت صحبت كردن به شما بر می گردد .
- در صورت بروز اشكال در تنفس و تحریك پذیری تنفسی سرفه كنید و در صورت بهبود نیافتن به پزشك اطلاع دهید.
در صورت وجود هر یك از علایم زیر باید فورا به پزشك مراجعه كنید :
- افزایش درجه حرارت بدن
- خونریزی
- خروج ترشحات بدبو و بدرنگ
- احساس توده در گردن
- خروج ناگهانی لوله تراکستومی
منبع : نرسینو
